Verhalen over WMO en zorgkosten: een spreekuur met wethouder Scholtes

Wie denkt dat niemand in Nederland te maken hoeft te hebben met schrijnende armoede vanwege al 'onze' goede voorzieningen, heeft het mis. Problemen met de WMO en hoge zorgkosten zorgen voor situaties waar je boos van zou moeten worden in een rijk land. Dat gebeurde ook bij ons spreekuur met wethouder Alexander Scholtes, die meteen aangaf vaker terug te willen komen.

We zitten bij Pexpo op de ochtend van 12 november. De expositieruimte aan de Van der Pekstraat heeft een sociaal hart en er vinden wekelijks veel culturele en sociale activiteiten plaats. De ruimte moet binnenkort sluiten omdat Ymere er een andere bestemming voor heeft. We proberen het nog even onder de aandacht te brengen bij de wethouder, om te laten zien wat niet mag wijken.

Alexander Scholtes is als wethouder onder andere verantwoordelijk voor zorg en WMO-ondersteuning in de stad, en gaat ook over de Buurtteams en digitalisering. We spreken bij de NoordAs veel mensen die aanlopen tegen problemen met zorgverzekeringen, hoge zorgkosten en mobiliteitsvoorzieningen. Als je weinig geld hebt, kun je geen alternatieven betalen: je bent afhankelijk van de voorzieningen die de overheid of gemeente bieden. Maar wat als die simpelweg niet góéd zijn? Denk aan de problemen met RMC of mensen die tandartsbezoeken vermijden vanwege de hoge kosten.

Het is de eerste keer dat we een spreekuur organiseren zonder Marjolein Moorman erbij. Des te blijer zijn we dat wethouder Scholtes onder de indruk is van de verhalen die worden verteld en meteen zegt terug te willen komen. Daar gaan we werk van maken!

Het verhaal van Hanna

Hanna is een alleenstaande moeder, die werkt deels als ZZP’er voor culturele en sociale projecten en deels in loondienst als secretaresse op een advocatenkantoor.

Ze heeft ze drie dochters van 15, 13 en 10. De oudste heeft een ernstige meervoudige beperking, praat niet, loopt niet en draagt luiers. Het is zwaar om voor haar te zorgen en alle voorzieningen te krijgen waar ze recht op heeft. Dit alleen al is een bedrijf op zich, ze heeft er een deeltijdbaan aan. Hanna heeft met veel verschillende regelingen te maken, en ze is blij dat er zoveel mogelijk is. Maar als je al die regelingen stapelt is niet gezegd dat ze geholpen is. Het is een strijd om de juiste zaken geregeld te krijgen. De hoeveelheid regelingen zorgt dat je erin verzuipt. De stapels verschillende formulieren, de schotten tussen de organisaties (die niet samenwerken), het ontbrekende maatwerk als je verhaal net niet in het hokje past, het moeten blijven vertellen van hetzelfde verhaal (dat inmiddels overal in de media te lezen is) en het gevoel ook vooral dankbaar te moeten zijn: het is te veel. Ze vraag zich af “hoe moet ik dit volhouden?”. Naast een chronische behoefte aan rust, heeft ze behoefte aan een co-piloot, een mede regiehouder die haar ontzorgt.

Een voorbeeld: het online aanvragen van een digitale gehandicaptenpassagierskaart, waarmee ze kan parkeren op gehandicaptenplaatsen. “Dit proces heeft 6 uur geduurd inclusief het bellen met de WMO Helpdesk die mij na 2x45 min bellen niet kon uitleggen waarom de eerdere aanvragen waren afgekeurd. Via de Ombudsman Metropool Amsterdam kwam ik terecht bij de dame van de klachtenafdeling van parkeren, die aangaf dat ik de vergunning met het verkeerde DigiD had aangevraagd, maar ze bleken de nieuwe procedure niet goed op de website te hebben vermeld, waardoor ik het volgens de oude procedure had gedaan.” Er volgden nonchalante excuses dat ze de website nog moesten aanpassen. “Ik kon helaas niet een factuur van 6x60 euro excl. BTW sturen, aangezien dit allemaal van mijn werktijd is afgegaan, heb wel tegen de ambtenaar gezegd dat ik geneigd was dit te doen.”

Een ander voorbeeld. Hanna’s dochter heeft een jaar moeten wachten op de komst van een geschikte rolstoel. Het inmeten van de rolstoel gebeurde in juni 2024, maar de bestelling bij de leverancier bleef (zonder nader bericht) uit. Toen de zit-orthese gereed was, bleek die niet te passen op de rolstoel. De bestelling van een nieuw onderstel waar de orthese op zou moeten passen bleek na enkele maanden “per abuis” niet gedaan te zijn. Toen de rolstoel klaar was, bleek haar dochter niet bij de wielen te kunnen waarmee ze de rolstoel zelf kan besturen. Uiteindelijk heeft een andere leverancier een rolstoel op maat gemaakt. De door de gemeente gecontracteerde leverancier kon het niet bolwerken. Na 1 jaar en drie maanden had Jasmijn weer een rolstoel en haar vrijheid terug.

Dit zijn slechts twee voorbeelden in een lange lijst. Het zou schelen als het keuringsproces kan worden vereenvoudigd. Welke rol ziet de gemeente voor zich om gezinnen die dergelijke regeldruk ervaren te ontzorgen? En hoe worden ervaringsdeskundigen zoals Hanna serieus meegenomen in het vormgeven van Wmo-beleid en aanbestedingsprocedures? 

Het verhaal van Germaine

Germaine is alleenstaande moeder van 2 minderjarige kinderen. Ze is chronisch ziek en zowel zijzelf als haar kinderen maken veel zorgkosten. Ze heeft een bijstandsuitkering maar daar redt ze het amper mee. Één van de belangrijkste problemen: je moet overal een eigen bijdrage voor betalen, dat loopt heel erg op. Dat kost een paarduizend euro per jaar en je mag maar vijfduizend euro spaargeld hebben. Eigenlijk kan ze die kosten dus simpelweg niet maken. “Je kunt beter schulden hebben dan spaargeld,” zegt ze daar zelf over. “Dan word je ten minste wel meteen geholpen.”

“Ik ben de secretaresse van mijn eigen gezin,” zegt Germaine over het aanvragen van alle complexe regelingen en vergoedingen voor de zorgkosten, bij de één vooraf, bij de ander achteraf. Het is een continue puzzel. “En dan heb ik het geluk dat ik een laag inkomen heb, want dan mag je het terugvragen bij de belastingdienst.” Bij een belastingcontrole moest ze nét niet een paarduizend euro terugbetalen, vanwege een missende stempel op een document van de diëtist. De regelingen zijn te complex, kosten veel moeite en zijn het vaak niet waard. De bijzondere bijstandsaanvraag voor medische kosten voor haar zoon is bijvoorbeeld meteen afgewezen.

Germaine ervaart dat hulp zoeken door hoge zorgkosten ervoor zorgt dat je regie wordt afgenomen. Ze krijgt vaak te horen: ga maar op zoek naar een andere dokter, die wél wordt vergoed door je zorgverzekering. Maar die hebben wachtlijsten, leveren niet dezelfde kwaliteit (bij een privékliniek kreeg ze éindelijk een diagnose voor haar rugklachten, terwijl het ziekenhuis zegt dat dat niet waar is en daar niet voor gaan behandelen), of moet ze ‘opnieuw beginnen’ terwijl ze nu een vertrouwensrelatie heeft met artsen. Ook gehoord: neem maar de collectieve zorgverzekering van de gemeente – maar die dekken al helemáál niet wat ze nodig heeft.

Het verhaal van Vian

Vian was tot 2019 succesvol ondernemer en woonde samen met haar toenmalige man en kinderen in een woning bij het IJplein. In dat jaar veranderde haar leven op de meest drastische manier. Door een ongeluk tijdens haar vakantie raakte ze haar twee handen en haar onderbeen kwijt. De artsen schatten haar overlevingskansen in op 5%. Na het ongeluk heeft ze 5 maanden in coma gelegen in het brandwondencentrum in Beverwijk en daarna heeft ze 9 maanden in het revalidatiecentrum in Utrecht door moeten brengen. Vian heeft meer dan 100 operaties moeten ondergaan. Sindsdien heeft ze altijd pijn.

Inmiddels is ze gescheiden van haar man, zorgt in haar eentje voor hun minderjarige kinderen en leeft ze van een bijstandsuitkering. Na haar ongeluk heeft ze alles op alles gezet om weer zelfstandig te worden. “Ik wil niet zielig zijn. Ik ben altijd zelfstandig geweest. Ik heb na mijn ongeluk mijn invalide rijbewijs gehaald want ik wil weer zelf auto kunnen rijden. Ik wil mijn kinderen naar sport en zwemles kunnen brengen. Ik wil mijn dochters die in andere steden wonen kunnen opzoeken. Je kan niet met een scootmobiel naar Almere.”

De scootmobiel is nog geregeld door haar maatschappelijk werker uit het revalidatiecentrum, maar daarmee redt ze het niet. Haar dochter uit Almere brengt haar wekelijks naar de Sociale Markt, omdat het te koud is om met de scootmobiel te gaan – de zenuwpijn door de amputaties is door de kou dan ondragelijk. Voor buiten Amsterdam moet ze gebruik maken van een zorgtaxi. "Maar dat functioneert gewoon niet. Het gaat nooit goed, ze komen niet op tijd en soms moet je uren buiten wachten."

Vian heeft een WMO-aanvraag gedaan voor een aangepaste auto, maar die is afgewezen. “De WMO zegt: de auto mag niet ouder dan 3 jaar zijn, anders passen we hem niet aan. Binnen Amsterdam moet ik mijn scootmobiel gebruiken, en buiten Amsterdam moet ik maar de taxi nemen. Ik ben zo boos geweest. Ik heb tegen ze gezegd: wat moet ik nog meer kwijtraken voor die auto? Ik heb alleen nog mijn linkerbeen!”

Een nieuwe auto kopen terwijl je in de bijstand zit is vrijwel onmogelijk. Tóch heeft ze met heel veel eigen moeite, fondsen en geld van familie een auto kunnen kopen die voldoet aan de eisen om aangepast te worden aan haar handicap. Maar de aanvraag voor een aanpassing wordt nog steeds afgewezen.

Het verhaal van Houda

Houda is alleenstaande moeder van een inwonende zwaar beperkte zoon (Kamal). Zelf heeft ze kanker waarvoor ze veel operaties moet ondergaan, in het verleden en in het verschiet. Thuis draait ze voor een groot deel op voor de zorg van haar zoon, die 24 uur per dag verzorging nodig heeft.  

Kamal heeft veel ziekenhuisafspraken op veel verschillende plekken: OLVG, Riade, Rotterdam en Heemstede. Daarvoor is ze afhankelijk van RMC & Valys. Houda is de hele dag bezig met zo'n afspraak. De taxi's komen vaak niet op tijd. Ze moeten ook vaak onverwachts naar het ziekenhuis, meerdere keren per maand. Op zo'n moment is ze volledig afhankelijk van haar netwerk. Ze heeft zelf een bijstandsuitkering (Kamal een OWW) en geen auto.  

Houda heeft 3x een bruikleenauto aangevraagd om zelfstandig naar het ziekenhuis te kunnen, aangezien dit zo’n groot deel van haar tijd in beslag neemt. Door de fysieke verzorging dag en nacht en de uren die ze kwijt is aan ziekenhuisbezoeken heeft ze geen tijd meer voor zichzelf en is ze helemaal op. De aanvraag is 3x afgewezen, omdat ze recht heeft op een taxi. Aan het Buurtteam heeft ze ook geen hulp: Houda is de bewindvoerder voor haar zoon, dus ze krijgt te horen dat ze alles zelf moet regelen.

En nu?

Wethouder Scholtes gaf aan dat hij boos werd van de situaties waarover werd verteld. "Er werken overal mensen met de beste bedoelingen, maar er wordt niet meer gekeken naar het hele verhaal." Dat is waarom hij vindt dat de gemeente deze WMO-consulten weer zelf zou moeten uitvoeren. Met de verhalenvertellers wordt contact opgenomen om te kijken of er opnieuw naar hun WMO-indicatie kan worden gegekeken. Ook gaan we hier verder over doorpraten in een beleidsgesprek: kan er niet één keer meer tijd geïnvesteerd worden in een grondige situatiecheck, in plaats van voor elke aanvraag een oppervlakkige check waardoor belangrijke zaken in iemands situatie over het hoofd kunnen worde gezien?