De NoordAs is een vindplek voor verhalen over geldzorgen uit de stad.
Dat wisten we al, maar tot nu toe ging het vooral over Amsterdam Noord. Hoewel armoede niet aan de grenzen van een stadsdeel verbonden is - het grootste deel van de structurele problemen komen immers voort uit landelijk of stedelijk beleid - is het goed om dat ook aan de andere kant van het IJ te laten zien. Daarom vertrokken we op 12 april naar de Javastraat, om het volgende spreekuur met Marjolein Moorman (wethouder Armoedebestrijding) verhalen uit een andere hoek te vertellen.
In de Elthetokerk stonden we samen met Buurthulp Oost vanaf half 4 klaar met koffie en thee om onze verhalenvertellers en bezoekers welkom te heten. De afgelopen twee weken stonden in het teken van het zoeken naar deze verhalen. Van een inloopspreekuur, via via of uit de krant: via verschillende wegen kwamen we in contact met de mensen die hun ervaringen zouden delen.
De verhalen
Het eerste verhaal ging over de onbereikbaarheid van de gemeente. Als je de taal niet (goed) spreekt, en je krijgt een brief over de afvalstoffenheffing, komt dat al snel als een boete over. En wat als je dat helemaal niet kan betalen? Wat als het, door een fout in het systeem, het bedrag van 4 jaar in 1 keer is? Dan moet je kennelijk langs 4 verschillende ambtenaren die je allemaal niet kunnen helpen. Een informatienummer dat je doorverwijst, een e-mailadres waar je geen antwoord van krijgt, een klantmanager die geen tijd voor je heeft en een buurtteam waar je pas een afspraak hebt over 2 maanden. En dan is de kwijtscheldingstermijn voorbij.
Het tweede verhaal vertelde over een gebrek aan perspectief. De overheid denkt graag 'oplossingsgericht', maar wat als er geen oplossing is, bijvoorbeeld als je chronisch ziek bent? Dan kun je na verloop van tijd uit de Voedselbank worden gezet. Dan moet je ervoor kiezen om nooit meer de verwarming te gebruiken. En je moet elk jaar blijven bewijzen dat je er niks aan kan doen. Dit gevoel van wantrouwen zorgt voor veel stress. Het kost energie die je eigenlijk al niet meer hebt. Iedereen in de zaal was het ermee eens dat de gemeente meer vanuit vertrouwen moet werken. De pilot 'gewoon geld geven' kwam ter sprake: hierbij wordt er van uitgegaan dat je meer grip krijgt op je financiële situatie, en dat zorgt voor rust.
Ook het derde verhaal gaf een beeld van dit gebrek aan perspectief. Door de kostendelersnorm kan je een laag besteedbaar inkomen overhouden: met 1200 euro aan vaste lasten, en 1450 euro aan inkomen, heb je 250 euro over om een heel gezin mee te onderhouden. Het leidt tot even creatieve als schrijnende oplossingen, zoals met een gieter water halen bij het watertappunt in de buurt om geld te besparen, of maandenlang droog brood eten. Het leidt tot schulden die nergens formeel op papier staan, maar die wel in je hart zitten. Na een leven lang gezorgd te hebben, word je afhankelijk van je geliefden en je kinderen voor je boodschappen.
Een impressie van Co.
Het laatste verhaal laat zien hoe het huidige systeem leidt tot aanvraagangst. Om de vergoeding van dieetkosten te verlengen, moest opeens een lange lijst met vragen worden ingevuld. Inkomen, schulden, waarde van de auto, huurverhoging, etc., met bewijsstukken die moeten worden meegestuurd. Voor een bedrag van nog geen 9 euro per maand moet je een enorme berg privégegevens blootgeven én digitaal opzoeken en doorsturen. Ze begon er slecht van te slapen: "het lijkt en het voelt alsof ze me als fraudeur zien!" Voor dit lage bedrag wilde ze bijna afzien van de vergoeding, omdat de procedure zo erg afschrikt.
En nu?
Voor bijna geen enkel verhaal was een voor de hand liggende oplossing te vinden. Dit is ook het pijnpunt: zelfs als je van alle kanten hulp krijgt, loop je soms vast door het systeem. Maar wat gaat er dan veránderen?
Voor de een wordt er verder uitgezocht wat het buurtteam kan betekenen, voor de ander is het goed nieuws dat de gemeente al bezig is om een jaarlijkse check te vervangen door ééns per 5 jaar. Een pilot 'gewoon geld geven' kwam ter sprake. Alle verhalenvertellers krijgen extra aandacht van een team van ambtenaren die hun situatie nog een keer van dichtbij bekijkt. Maar vooral worden deze verhalen - hopelijk - meegenomen door de wethouder naar de centrale stad en voor de lobby naar het rijk: dit is hoe het écht gaat in Nederland.
