Het verhaal van Bineta

Bineta kwam meer dan twintig jaar geleden naar Nederland met een bak aan kennis en ervaring. Toch heeft ze nooit werk kunnen vinden.

"Ik verzet me tegen het idee van 'eens in de armoede, altijd in de armoede. In dit geval wordt armoede door de gemeente zelf gecreëerd."

Het verhaal van Bineta

Bineta, een nieuwe Noorderling, komt uit de Caribische eilanden en is na een opleiding en werkervaring in de VS naar Nederland gekomen. Ondanks haar educatieve achtergrond, kennis, talent en motivatie, heeft zij met heel veel moeite nooit werk gevonden. 21 jaar lang heeft ze een bijstandsuitkering gekregen. Nu krijgt ze AOW en reflecteert ze op gemiste kansen: de teleurstelling is blijvend. “Zo maak je mensenlevens kapot.”

Achtergrond Bineta is opgegroeid op de Caribische eilanden. Ze komt uit een welvarend gezin en ze kwam nooit iets tekort. Ze groeide op met haar grootmoeder die zorgde ervoor dat er elke zaterdag een boodschappentas klaarstond in haar winkel voor arme mensen. Zij gaven altijd veel kleding weg aan mensen die het nodig hadden. Dit is wat Bineta altijd heeft meegekregen: “ik heb die business sense nooit opgepikt, ik was altijd aan het geven.”

Zelfredzaamheid en doorzettingsvermogen zitten als thema verweven in al haar hele leven. Na werkervaring als boekhouder ging ze Accounting studeren in de Verenigde Staten. Ze trouwde en na een tijd lang een fulltime functie te hebben bekleed als Hoofd Debiteuren- en Crediteuren afdeling kreeg ze haar eerste kind. Daarop werd ze ontslagen tijdens zwangerschap verlof. Ze kreeg een uitkering van de werkloosheidverzekering voor 1 jaar. En spande een rechtszaak aan waar helaas niets is uitgekomen. Ondertussen heeft ze nog een opleiding Hairdressing & Cosmotology gevolgd, zodat ze vanuit huis ook een inkomsten kan genereren. Maar haar passie lag bij community building. Het gaf haar voldoening. Ze kreeg weer werk in Accounting en terwijl ze fulltime werkte in de Accounting afdeling, hielp ze in haar vrije tijd vrouwen met kinderen die leefden van een bijstandsuitkering. Ze ondersteunde en motiveerde hen om door te zetten om hun diploma te behalen.

Daar richtte ze uiteindelijk in 1999 een stichting voor op: NU Attitude. Het werd een centrum voor de empowerment van vrouwen: er werden trainingen gegeven voor interviewtechnieken en strategieën, sollicitatiegesprekken, en er was een boetiek waar je gratis professionele kleding voor je sollicitatiegesprek kon krijgen. Na het verkrijgen van een baan werden er trainingen gegeven voor het behouden van een baan, en als vrouwen die ze hielp ergens waren aangenomen en succesvol werden, kwamen ze terug om weer vrijwilligerswerk bij haar stichting te doen.

Haar stichting werd een groot succes. Jaarlijks voerde een bank het project uit als deel van hun Corporate Responsibility Service. Bineta werd een opleiding Community Development aangeboden die bij de Universiteit van Princeton verzorgd werd in samenwerking met de Staat. Dat was intensief – maar super interessant. Ze kwam veel in het nieuws door haar vrijwilligerswerk in haar gemeenschap en heeft verschillende Awards gewonnen, o.a. een Woman of Excellence award van de Staat New Jersey.

Nederland: op zoek naar werk

Uiteindelijk is Bineta gescheiden en een paar jaar daarna besloot in 2002 ze als alleenstaande moeder naar Nederland te komen met haar twee kinderen. Ze wilde ergens anders opnieuw beginnen op een overzichtelijke plek. Ze koos ervoor om naar Nederland te verhuizen: daar zou alles goed geregeld zijn, en dat sluit goed aan op haar ambities om aan de slag te gaan als Community Development Specialist. Nog belangrijker was goed onderwijs voor haar kinderen die ze in Nederland kon krijgen. Ze kwam terecht in Noord Nederland.

In Nederland kreeg ze een bijstandsuitkering. Vanaf het begin werd er niet goed naar haar kwaliteiten gekeken en werd ze tegengewerkt in het vinden van een passende baan. Ze werd gedwongen om een oriëntatiecursus Nederlandse taal te volgen – ondanks dat ze al haar hele leven Nederlands sprak – anders zou haar uitkering stopgezet worden. Ze slaagde met vlag en wimpel voor een toelatingsexamen om docent te worden en toch kreeg ze geen goedkeuring om een opleiding tot MBO docent te volgen. De oriëntatiedocenten hadden geen vertrouwen in haar taalvaardigheid.

Daarna wilde Bineta zichzelf graag bijscholen door een opleiding boekhouden van 7 maanden te volgen. Ze had immers veel ervaring met accounting in de VS, maar het systeem in Nederland is helemaal anders. Deze werd echter niet voor haar betaald, en zelf kon ze het niet betalen. Ook die kans liep ze mis.

Van een onderneming naar de schuldsanering

Hierna had Bineta het idee om een bedrijf te starten als kapper. Daar had ze immers ook al ervaring in en een opleiding voor gedaan. Ze deed mee aan een traject van de gemeente om een bedrijf te starten vanuit de bijstand in 2005. Als de bank haar ondernemingsplan zou accepteren, zou de gemeente de andere helft van de kosten van het starten van haar bedrijf betalen. Dan zou haar bijstandsuitkering omgezet worden naar een BBZ-uitkering.

In dit traject moest je beginnen met terugbetalen vanaf het moment dat je bedrijf loopt. “Dat is heel vreemd: op dat moment heb je het geld zelf nog nodig.” Vanwege deze regel en de locatie van haar bedrijf liep het financieel slecht en moest ze er na een jaar mee stoppen. Ze moest alles terugbetalen aan de gemeente en de bank. Net als álle andere mensen die tegelijkertijd met haar het traject startten. Niemand kreeg een kwijtschelding zoals beloofd werd. “Dat kan toch niet? Zo maak je mensenlevens kapot.”

Zo kwam Bineta in 2008 in de schuldsanering terecht. Haar saneringstraject duurde 3 jaar. Daarna – in 2011 – was ze schuldenvrij. Maar ze heeft vrijwillig budgetbeheer aangehouden om nóóit meer geldproblemen te krijgen. Het kan moeilijk zijn als je nieuw bent in Nederland en met twee kleine kinderen, om te weten hoe alles werkt, bijvoorbeeld hoe het gebruiken en betalen van gas, water en licht in zijn werk gaat. Het is haar nooit uitgelegd, je moet er zelf achter komen, toen door te hoge kosten haar gas en licht werd afgesloten.

Een klantmanager die écht helpt

Bineta heeft 21 jaar lang in de bijstand gezeten. De hoeveelheid geld was nooit genoeg. “Gelukkig kon ik op veel dingen besparen door de skills die ik al had: ik knipte zelf het haar van mijn kinderen, ik kon lekker koken met het weinige eten dat ze in huis hadden. Maar je bent continu bezig want je kunt geen geld besparen: je zit in survivalmodus.” En al die tijd heeft ze alle noodzakelijkheden (fietsen, laptops, sportverenigingen voor haar kinderen) zelf betaald. Dat je die via regelingen van de gemeente kan krijgen in haar situatie? Of dat er organisaties zoals Stichting Leergeld zijn die haar daarbij kunnen helpen? Dat is haar nooit verteld. Haar klantmanagers waren niet goed op de hoogte of hielden het expres achter. Één klantmanager heeft haar daar jaren later pas op gewezen. Maar met terugwerkende kracht krijg je niets.

Die ene klantmanager zag wél de waarde in van al haar ervaring en motivatie. Die zette zich hard in om werk voor haar te regelen. Uiteindelijk heeft zij Bineta zelfs naar de wethouder gebracht, om te laten zien hoe veel ze te bieden heeft, maar het niet lukt om werk te krijgen. Ze liet aan de wethouder zien dat Bineta een goed werkend concept had in de provincie Groningen: buitenschoolse activiteiten voor kinderen van 8-12 jaar oud, met proefjes en experimenten in wetenschap en techniek. Dat wilde ze ook graag opzetten in de gemeente waar ze nu woonde. De wethouder was enthousiast en heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ze een presentatie voor meerdere scholen kon geven over haar plan. Vervolgens zijn die scholen er met haar idee vandoor gegaan. En zij was terug bij af.

Hierna werd haar klantmanager ‘weggewerkt.’ Ze moest doorstromen naar een andere functie en uiteindelijk weg. Die klantmanager heeft aan Bineta verteld: “omdat ik jou zo ‘politiek’ heb geholpen, willen ze me weg hebben.” Dat heeft Bineta heel erg geraakt. “Ze wíllen niet dat ik echt werk. Dat staat leuk op papier, maar ze willen het niet.” Elke keer dat haar een baan werd aangeboden na een sollicitatiegesprek op eigen initiatief, ging het niet door nadat een klantmanager contact met het bedrijf had opgenomen. Hoe dat haar laat voelen? “Jullie zijn met mensenlevens aan het spelen.” Ze is al haar vertrouwen in dat systeem kwijt.

“Eens in de armoede, altijd in de armoede.” Wie bepaalt dat?

Ondanks alle tegenslagen in het zoeken naar betaald werk, is Bineta nog steeds actief in het vrijwilligerswerk. Daar kan ze immers wél haar kwaliteiten kwijt. Ze voert gesprekken met instanties en belangrijke organisaties om te discussiëren over de Afrikaanse diaspora. Ook is ze de oprichter van een stichting voor gemeenschapswerk. Sinds kort woont ze in Noord, om haar kinderen vaker te kunnen zien. In Noord houdt ze zich bezig met het opzetten van een structuur voor vrouwen-organisaties.

Hoe ze terugkijkt op de afgelopen twintig jaar? Ze is vooral blij dat het is goed gekomen met haar kinderen. Ze hebben kunnen studeren aan de universiteit en hebben nu een goede carriere. “Het was natuurlijk fijn om er zo veel voor mijn kinderen te kunnen zijn door de bijstandsuitkering. Maar ik had méér kunnen doen, als ik had gewerkt met een goed inkomen. Met een uitkering ben je een ‘kind van de staat’: je moet alles laten zien, je hebt weinig zelf in handen, je moet altijd een woning huren en kan geen huis kopen. Die mogelijkheid is van mij afgepakt.” Ze heeft nooit een opleiding kunnen volgen om in te stromen in de Nederlandse arbeidsmarkt. Dat wat haar dwars zit. “Ik verzet me zo tegen het idee van ‘eens in de armoede, altijd in de armoede.’ In dit geval wordt armoede door de gemeente zelf gecreëerd. Het gaat erom welke kansen je krijgt en de motivatie die hebt. Je moet mensen motiveren om bij te dragen aan de maatschappij naar hun talenten, vaardigheden en dromen te kijken.”

Ze heeft geluk gehad dat ze in andere landen al die kansen heeft kunnen pakken en ervaring heeft kunnen opdoen. Ze komt van een sterke hoogopgeleide familie; zodoende kon ze haar kinderen goed begeleiden. En dat ze dat ook kan toepassen in haar vrijwilligerswerk hier. “Ik had veel kunnen betekenen voor de gemeente als community development specialist. Ik spreek verschillende talen en kan veel bewoners bereiken.” Het is een grote teleurstelling en kortzichtig dat dat nooit is erkend door de gemeente. Dat doet iets met je. “Ik ben klein gehouden, maar ik ben ook groot van geest. Mijn boosheid is weg.”